Een gezond voedingspatroon speelt een belangrijke rol in het herstel van een botbreuk. Er zijn diverse voedingsstoffen benodigd voor lichamelijk herstel en het krijgen van energie die je nodig hebt voor oefentherapie en training. Ook draagt gezonde voeding bij aan het voorkomen van complicaties na een eventuele operatie. In dit artikel lees je voedingsadviezen die bijdragen aan een effectief lichamelijk herstel van een botbreuk en eventuele operatie.
Wil je meer informatie lezen over het herstel van een botbreuk, neem dan hier een kijkje.
Inhoud
- Waarom de juiste voeding belangrijk is voor botbreuk herstel
- Eet en drink volgens de Schijf van Vijf
- Consumeer voldoende calorieën
- Consumeer voldoende eiwitten
- Consumeer voldoende calcium
- Consumeer voldoende vitamine D
- Hydrateer. Drink voldoende water/vocht
- Bij open botbreuk en/of na een operatie: consumeer voldoende vitamine C
- Bij open botbreuk en/of na een operatie: consumeer voldoende vitamine A
- Samenvattende tabel met voedingsproducten
- Bronvermelding
Meer belangrijke informatie, tips en adviezen lees je in het e-book "Botbreuk herstel".
Waarom de juiste voeding belangrijk is voor botbreuk herstel
Na het ontstaan van een botbreuk worden diverse lichaamsprocessen in gang gezet om te herstellen van de kwetsuur. Het lichaam dient verschillende reparaties en herstelwerkzaamheden uit te voeren. Ook moeten eventuele operatiewonden in de huid en onderliggende bindweefsellagen herstellen. Vervolgens zal je later in het revalidatietraject weer wat fitter moeten worden, waarbij oefentherapie en training komt kijken. Ook daar is gezonde voeding van belang om goed te kunnen herstellen.
Voorbeelden van risico's bij een ongezond voedingspatroon:
- Vertraagde bot aangroei indien je te weinig calcium en vitamine D consumeert.
- Verminderd spierherstel wanneer je te weinig eiwitten consumeert.
- Verminderde opname van voedingsstoffen bij een tekort aan vocht.
- Vergrootte kans op infectie na een operatie indien je te weinig calorieën consumeert.
- Vertraagde wondgenezing na een operatie door roken en teveel alcohol.
Eet en drink volgens de Schijf van Vijf
Het belangrijkste advies van alle adviezen in dit artikel. De Schijf van Vijf, ontwikkeld door het Voedingscentrum, biedt algemene richtlijnen voor een gezond voedingspatroon. Door je aan deze richtlijnen te houden, leg je direct een goede basis in alle overige adviezen die zijn gegeven in dit artikel.
Door het volgen van de adviezen van de Schijf van Vijf krijg je noodzakelijke eiwitten, calcium, vitamine D, C en A en voldoende vocht binnen. Probeer zoveel mogelijk voedingsstoffen uit voeding te halen en overweeg daarna pas supplementen.
Lees hier meer over de Schijf van Vijf
Consumeer voldoende calorieën
Koolhydraten, eiwitten en vetten worden ook wel "macronutriënten" genoemd, terwijl vitaminen, mineralen en spoorelementen "micronutriënten" zijn. Macronutriënten leveren calorieën en daardoor energie aan het lichaam:
- 1 gram koolhydraat: 4 calorieën.
- 1 gram eiwit: 4 calorieën.
- 1 gram vet: 9 calorieën.
Het lichaam heeft dagelijks een bepaalde hoeveelheid calorieën nodig om in balans te blijven. Wanneer je aanzienlijk meer eet dan je dagelijkse behoefte, zul je aankomen in lichaamsgewicht. Eet je echter minder dan je dagelijkse behoefte, dan zul je afvallen.
Tijdens het herstelproces is het belangrijk dat je lichaam voldoende energie krijgt voor herstelwerkzaamheden. Ook speelt spiermassa en spierkracht een belangrijke rol in een succesvolle revalidatie. Een langdurig ondergewicht en/of een tekort aan kilocalorieën kan leiden tot verlies van spiermassa en kracht. Bovendien kan een calorietekort een tekort aan vitaminen veroorzaken, wat je immuunsysteem kan verzwakken en de kans op infecties kan verhogen. Onderzoek toont aan dat ondergewicht en een tekort aan kilocalorieën kunnen resulteren in een verminderd lichamelijk herstel na een operatie (1).
Een eenvoudige manier om te bepalen of je ondergewicht hebt, is door je BMI te berekenen. Voor personen tot 69 jaar geldt een BMI onder de 18,5 als ondergewicht. Voor personen vanaf 70 jaar geldt een BMI onder de 22 als ondergewicht. Je BMI is op diverse websites zoals het Voedingscentrum of de Hartstichting eenvoudig online te berekenen door in calculators je leeftijd, lengte en gewicht in te vullen.
Consumeer voldoende eiwitten
Naast de algemene voedingsadviezen, is het cruciaal om voldoende eiwitten te consumeren voor optimaal herstel. Eiwitten, ook wel proteïnen genoemd, vervullen verschillende essentiële functies in het lichaam. Ze worden vaak geassocieerd met spierherstel, maar zijn ook belangrijk voor de opbouw van andere lichaamsstructuren, zoals botten, huid en bloed.
Bij herstel na lichamelijk letsel en/of een operatie is de eiwitbehoefte verhoogd. Het wordt dan aanbevolen om dagelijks minimaal 1,2 tot 1,5 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht te consumeren (2). Het dieet van de gemiddelde Nederlander bevat vaak onvoldoende eiwitten, vooral tijdens een revalidatieproces. Nederlandse mannen eten gemiddeld 85 gram eiwit per dag, en vrouwen gemiddeld 67 gram (3). Zonder dieetveranderingen kan dit leiden tot een tekort van 20-50% aan eiwitten.
Eiwitten zijn van vitaal belang voor het herstel van botweefsel, bindweefsel, huid en voor het opbouwen van spiermassa en kracht tijdens de revalidatie. Onderzoek toont zelfs aan dat een hogere eiwitinname, zonder extra fysieke training, al kan leiden tot sterkere benen en een sneller wandeltempo (4).
Op de volgende pagina volgt een lijst van voedingsmiddelen die rijke bronnen met (hoge kwaliteit) eiwitten bevatten. Over het algemeen geldt: hoe hoger een voedingsmiddel in de lijst staat, hoe meer eiwit het bevat en hoe hoger de kwaliteit van het eiwit is. Eiwitsupplementen staan onderaan de lijst, omdat het de voorkeur heeft om je eiwitten uit normale voeding te halen. Als het echter moeilijk is om voldoende eiwitten uit je dieet te halen, kunnen eiwitsupplementen een nuttige aanvulling zijn.
- Kip(filet)
- Kalkoen(filet)
- Rood vlees
- Vis
- Kwark
- Ei of ei-wit
- Kaas
- Tofu of tempeh
- Soja
- Quinoa
- Boekweit
- Peulvruchten/bonen
- Noten (ongezouten)
- Pinda's (ongezouten)
- Zaden en pitten
- Melk
- Karnemelk
- Yoghurt
- Havermout
- Volkorenbrood
- Eiwit supplement
Consumeer voldoende calcium
Net als eiwitten is calcium een essentiële bouwsteen voor je lichaam. Calcium is een mineraal en vormt het belangrijkste bestanddeel van je botten en tanden. Onderzoek toont aan dat een voldoende inname van calcium het lichamelijk herstel na een botfractuur bevordert (5). Tevens is er sterk bewijs dat een tekort aan calcium het risico op osteoporose, oftewel botontkalking, verhoogt (6).
Voor mannen tussen de 25 en 69 jaar en vrouwen tussen de 25 en 50 jaar geldt een aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 950 milligram calcium. Voor mannen en vrouwen van 70 jaar en ouder, en voor personen jonger dan 70 met botontkalking, is de aanbeveling 1200-1500 milligram per dag. Zuivelproducten zijn doorgaans de meest gebruikelijke bron van calcium. Vier standaard porties zuivel per dag zijn meestal voldoende, maar iets meer mag natuurlijk ook. Eén standaard portie kan zijn: 150 ml melk, 150 ml kwark of 20 gram kaas (7).
Het is goed om te weten dat zuivelproducten vaak ook rijk zijn aan eiwitten, waardoor je met deze producten twee belangrijke voedingsstoffen in één keer binnenkrijgt. Als je geen zuivel consumeert, zijn er alternatieven om je calciumbehoefte te vervullen.
De lijst op de volgende pagina bevat voedingsmiddelen die rijk zijn aan calcium. Net als bij de lijst van eiwitbronnen geldt: hoe hoger een product in de lijst staat, hoe meer calcium het bevat. Calcium supplementen staan onderaan de lijst, omdat het de voorkeur heeft om je calcium uit reguliere voeding te halen. Als je echter moeite hebt om voldoende calcium binnen te krijgen, kunnen supplementen een nuttige aanvulling zijn.
- Kaas
- Sesamzaad
- Soja- en witte bonen
- Melk
- Yoghurt
- Kwark
- Amandelen
- Tahini
- Groene groenten
- Gedroogde vijgen
- Garnalen
- Chiazaad
- Calcium supplementen
Consumeer voldoende vitamine D
Vitamine D speelt een cruciale rol in de opname van calcium uit de darmen en de omzetting van calcium naar botweefsel, oftewel botmineralisatie. Bij een tekort aan vitamine D kan calcium minder goed door het lichaam worden opgenomen, waardoor je mogelijk wel voldoende calcium consumeert, maar je lichaam alsnog een tekort heeft. Een langdurig tekort aan vitamine D kan leiden tot slechter herstel van botweefsel en zelfs botontkalking (8). Studies hebben aangetoond dat vitamine D-supplementatie de spierkracht kunnen verhogen bij personen met een tekort aan vitamine D (9).
De gemakkelijkste manier om vitamine D binnen te krijgen, is door blootstelling aan zonlicht. De huid produceert vitamine D wanneer deze in aanraking komt met de ultravioletstralen van de zon. Enkele keren per week 10-30 minuten in de zon zitten kan vaak al voldoende zijn (10).
Als je door huidproblemen of andere redenen niet regelmatig in de zon kunt zitten, kun je vitamine D ook uit voeding of supplementen halen. Naast de onderstaande lijst zijn er vitamine D-verrijkte producten, zoals yoghurt, ontbijtgranen, melk en vruchtensappen, die extra vitamine D bevatten.
- Levertraan
- Vette vissoorten
- Rood vlees
- Eidooiers
- Halvarine en margarine
- Bak- en braad producten
- Vitamine D supplementen
- Rundvleeslever (let op: consumeer niet dagelijks in verband met een overschot aan vitamine A. Dit kan gezondheidsproblemen opleveren)
Hydrateer. Drink voldoende water/vocht
Wanneer er geen vochtbeperkingen zijn, zoals bij hart- of nierfalen, is het advies om dagelijks minstens 1,5-2 liter vocht te drinken, Bij voorkeur is het grootste deel van deze vochtinname water, zoals kraanwater, bronwater of mineraalwater (met of zonder prik). Ook thee en koffie (bij voorkeur zonder suiker), sojadrank en zuiveldranken zoals halfvolle melk, karnemelk en yoghurtdranken worden meegeteld. Consumeer niet teveel dranken met veel suiker, zoals vruchtensappen, groentesappen, frisdranken, siropen en suikerrijke zuiveldranken, omdat deze niet bijdragen aan een goede hydratatie.
Onvoldoende hydratatie kan leiden tot een verminderde werking van het immuunsysteem, waardoor de kans op infecties toeneemt. Het kan ook de bloedcirculatie beïnvloeden, wat de kans op trombose verhoogt. Deze kans is extra groot tijdens de rust- en immobilisatieperiode, wanneer de inactiviteit zelf al een risico vormt voor trombose. Daarnaast kan een tekort aan vocht leiden tot obstipatie, oftewel een verstopping van de darmen.
Bij open botbreuk en/of na een operatie: consumeer voldoende vitamine C
Vitamine C speelt een cruciale rol bij de productie van sterk en gezond collageen, een eiwit dat onder andere voorkomt in bindweefsel en huid. Collageen draagt bij aan de sterkte en elasticiteit van deze weefsels. Een tekort aan vitamine C kan leiden tot slecht genezende wonden, bloedend tandvlees en onderhuidse bloedingen. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine C bedraagt 75 milligram, ongeacht geslacht of leeftijd (11).
Het is doorgaans eenvoudig om voldoende vitamine C binnen te krijgen via je dieet, aangezien deze vitamine rijkelijk aanwezig is in fruit, groenten en aardappelen. Bijvoorbeeld, één grote sinaasappel bevat al ongeveer 70 milligram vitamine C. Met een gevarieerd dieet dat voldoende groente en fruit bevat, haal je snel de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Mocht je moeite hebben om genoeg vitamine C uit voeding te halen, dan kan een vitamine C-supplement een goede aanvulling zijn. Let op: het innemen van meer dan 2000 milligram per dag kan leiden tot darmklachten en diarree. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine C:
- Paprika
- Citrusvruchten
- Kiwi
- Aardbei
- Spruitjes
- Tomaat
- Groene bladgroenten
- Bessen
- Meloen
- Aardappelen
- Vitamine C supplementen
Bij open botbreuk en/of na een operatie: consumeer voldoende vitamine A
Vitamine A speelt een cruciale rol bij het vormen en onderhouden van huid- en slijmvliescellen, waardoor het essentieel is voor een goede wondgenezing. Daarnaast ondersteunt vitamine A de productie en functie van witte bloedcellen, die belangrijk zijn voor het bestrijden van infecties. Onderzoek toont aan dat een tekort aan vitamine A het risico op infecties kan verhogen (12). De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine A bedraagt 800 microgram voor mannen en 680 microgram voor vrouwen (11).
Het is meestal niet moeilijk om de aanbevolen hoeveelheid vitamine A binnen te krijgen via je dieet. Deze vitamine komt vooral voor in dierlijke producten, maar ook in bepaalde (oranje) groenten en fruit. Als je moeite hebt om voldoende vitamine A uit je voeding te halen, kan een vitamine A-supplement een goede aanvulling zijn. Vaak wordt vitamine A toegevoegd in margarine, halvarine en bak- en braadproducten. Voedingsmiddelen dat vitamine A bevat:
- Visleverolie
- Halvarine en margarine
- Bak- en braadproducten
- Kaas
- Kwark
- Yoghurt
- Melk
- Ei
- Vis
- Wortel
- Zoete aardappelen
- Spinazie
- Mango
- Vitamine A supplementen
- Rundvleeslever (let op: consumeer niet dagelijks in verband met een overschot aan vitamine A. Dit kan gezondheidsproblemen opleveren)
Samenvattende tabel met geschikte voedingsproducten
Onderstaande tabel geeft een duidelijk overzicht van de benoemde voedingsproducten in dit artikel. Er zijn voedingsproducten die meerdere belangrijke voedingsstoffen bevatten voor tijdens het lichamelijk herstel van een botbreuk. Wanneer je moeite hebt om voldoende voeding te consumeren zijn deze voedingsproducten zeer geschikt voor je.
Indien je de tabel wilt downloaden, klik dan op de onderstaande button.
E-book “Botbreuk herstel”
Het volledige e-book “Botbreuk herstel” is gebaseerd op 21 wetenschappelijke bronnen, geschreven in heldere patiëntentaal. Ben je benieuwd naar meer waardevolle informatie en tips om jouw herstel nog effectiever te maken en te optimaliseren? Neem dan een kijkje bij dit e-book.
✅ Alle informatie voor jouw revalidatie
✅ Onderbouwde adviezen in heldere taal
✅ Praktische leefstijl tips voor effectief herstel
Bronvermelding
(12) Noh, M. (2019). Vitamin A in Health and Disease. april.
Plus nog meer wetenschappelijke bronnen in het e-book “Botbreuk herstel”.
Overige e-books:
Op zoek naar e-books over een specifiek soort botbreuk? Misschien vind je hier wat je zoekt:
