Een tibia(plateau)fractuur is een zware blessure met een lang revalidatietraject en een forse invloed op het dagelijks leven. De duur van de revalidatie is afhankelijk van de ernst van de breuk, of je geopereerd bent of niet, de gezondheid van de patiënt en de doelen waar naartoe gewerkt moet worden.

In dit artikel bespreken we de revalidatie van een gebroken scheenbeen. De breuk kan in het scheenbeen zelf zijn (de tibia), in de knie (een tibiaplateaufractuur) of bij de enkel.

Dit artikel is een deel van het e-book: “Herstel van een gebroken scheenbeen” en is gericht op personen die (recent) een tibia(plateau)fractuur hebben opgelopen en daarvan moeten herstellen, maar het kan ook nuttig zijn voor hun omgeving. In dit artikel lees je kennis onder andere over wat een tibiafractuur precies inhoudt, handige tips en hulpmiddelen, voedingsadviezen voor bij een tibiafractuur en hoe je opnieuw je fysieke belastbaarheid opbouwt naar gewenst niveau.

Wil je meer nuttige informatie lezen over het herstel van een gebroken scheenbeen zoals over onder andere het voorkomen van complicaties, pijnmanagement, fases van weefselherstel bij een botfractuur, beweging- en leefstijladviezen en meer? Bekijk dan het e-book “Herstel van een gebroken scheenbeen”.

Bekijk e-book

 

Inhoud van dit artikel:

Anatomie van het onderbeen

Om tibiafracturen beter te begrijpen, is het nuttig om te weten hoe je onderbeen is opgebouwd. Je onderbeen bestaat uit twee botten: de tibia (scheenbeen) en de fibula (kuitbeen).

De tibia is het grootste en sterkste bot van je onderbeen en loopt van je knie tot je enkel. Dit bot vangt het grootste deel van de krachten en belasting op tijdens lopen, springen en rennen. De fibula is een smaller bot dat zich aan de buitenzijde van de tibia bevindt. Hoewel het minder belast wordt, speelt het een belangrijke rol bij de stabiliteit van de enkel.

Anatomie onderbeen

Soorten tibiafracturen

Een tibiafractuur is een ernstige blessure die meestal ontstaat door een ongeluk of trauma, zoals een verkeersongeluk of een harde klap tijdens een contactsport. De fractuur kan zich op verschillende plekken in de tibia voordoen: van het bovenste gedeelte (proximaal) tot het onderste gedeelte (distaal). Wanneer de breuk zich in het tibiaplateau bevindt, spreken we van een tibiaplateaufractuur. In sommige gevallen breekt niet alleen de tibia, maar ook de fibula. Dit wordt een crurisfractuur genoemd.

Soorten tibiafracturen

Schatzker classificatie voor tibiaplateaufracturen

Tibiaplateaufracturen worden ingedeeld volgens de Schatzker-classificatie. Deze indeling helpt onder andere om te bepalen of een operatie noodzakelijk is, afhankelijk van het type fractuur en de mate van verplaatsing (dislocatie) van de botfragmenten. 

Schatzker 1
Bij een Schatzker 1-fractuur is het buitenste deel van het tibiaplateau afgebroken, zonder dat er een indrukking (depressie) in het bot heeft plaatsgevonden.

Schatzker 2
Bij een Schatzker 2-fractuur is het buitenste deel van het tibiaplateau afgebroken, gecombineerd met een indrukking in de bovenkant van het tibiaplateau.

Schatzker 3
Bij een Schatzker 3-fractuur is er alleen sprake van een indrukking in de bovenkant van het tibiaplateau, zonder verdere breuken.

Schatzker 4
Bij een Schatzker 4-fractuur loopt er een breuk midden door het tibiaplateau, vaak in combinatie met een fractuur van de binnen- of buitenkant van het tibiaplateau.

Schatzker 5
Bij een Schatzker 5-fractuur zijn zowel de binnen- als buitenkant van het tibiaplateau afgebroken. Vaak is er ook sprake van een indrukking van de bovenkant van het tibiaplateau.

Schatzker 6
Bij een Schatzker 6-fractuur zijn zowel de binnen- als buitenkant van het tibiaplateau afgebroken en is er daarnaast een fractuur in de tibiaschacht.

Schatzker classificatie

Behandel mogelijkheden: opereren of niet?

Net als bij veel andere breuken kan een gebroken scheenbeen worden behandeld met een conservatief of operatief beleid. Bij een conservatieve behandeling wordt er niet geopereerd, maar gebruikgemaakt van een brace of gips. Een operatieve behandeling houdt, zoals de naam al aangeeft, een operatie in. De keuze tussen een conservatieve of operatieve behandeling hangt af van verschillende factoren, zoals de mate van dislocatie en verspreiding van botfragmenten, de mate van standsafwijkingen, bijkomende schade aan huid, zenuwen en bloedvaten, en de leeftijd en conditie van de patiënt.

Een conservatief beleid

Als het mogelijk is, heeft een conservatieve behandeling vaak de voorkeur bij het herstel van een tibiafractuur. Om een operatie te vermijden, moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Zo mogen de botfragmenten niet verder dan 4 mm uit elkaar liggen om het risico op een "non-union" (niet-genezende botfragmenten) zoveel mogelijk te beperken (1).

Daarnaast is het belangrijk dat de tibia tijdens en na het herstelproces in een acceptabele stand blijft om een "mal-union" (een afwijkende botstand) te voorkomen.

Bij tibiaplateaufracturen hoeven Schatzker-type 1 en 4 niet altijd geopereerd te worden (1). De andere Schatzker-typen vereisen in de meeste gevallen wel een operatie.

Soms wordt toch voor een conservatieve behandeling gekozen, bijvoorbeeld bij een hoge leeftijd of een slechte algehele conditie. Een operatie aan een tibiafractuur is ingrijpend en brengt extra schade met zich mee, waar het lichaam ook van moet herstellen. Bovendien vergroot een operatie de kans op complicaties, zoals een infectie (1).

Een conservatieve behandeling bestaat meestal uit een gipskoker, een brace of een combinatie van beide. De duur varieert van zes tot twaalf weken, afhankelijk van de ernst van de breuk en de mate van genezing. Tijdens deze periode gebruik je twee krukken en mag je in de beginfase je gebroken been niet belasten (1).

Een operatief beleid

Een operatief beleid wordt ingezet wanneer een conservatieve behandeling niet mogelijk is of wanneer de gevolgen van niet-opereren te groot zouden zijn. Zoals eerder vermeld, wordt je geopereerd wanneer botfragmenten meer dan 4 mm uit elkaar liggen om non-union te voorkomen en ook bij een abnormale stand van de tibia om mal-union te voorkomen (1).

Bij een open botbreuk, waarbij botweefsel door de huid steekt, wordt je altijd geopereerd. Er is dan te veel schade aan huid, bindweefsel en vaak ook aan zenuwen en bloedvaten om dit zonder operatie te kunnen herstellen (1).

In sommige gevallen is er sprake van een “eminentiafractuur”, waarbij de aanhechting van de voorste kruisband losraakt van het tibiaplateau. Als deze los is geraakt en uit het tibiaplateau is gedislokeerd, moet je ook geopereerd worden (1).

Na de operatie krijg je een brace die je zes tot twaalf weken zult dragen. Net als bij een conservatieve behandeling, is de duur van het gebruik van de brace afhankelijk van de ernst van de fractuur en de mate van genezing. Gedurende deze periode gebruik je ook krukken en mag het gebroken been niet belast worden tijdens het lopen met krukken, vooral in de beginfase van de revalidatie.

Handige (ergonomische) hulpmiddelen en tips voor thuis bij een gebroken scheenbeen

Thuisherstel na een tibia(plateau)fractuur kan uitdagend zijn, maar met de juiste hulpmiddelen, tips en ergonomische aanpassingen kun je het jezelf wat makkelijker maken.

Hulpmiddelen voor thuis: 

  • Krukken: noodzakelijk na een tibiafractuur.
  • Rolstoel: handig bij het afleggen van grotere afstanden buitenshuis.
  • Bad- en toiletbeugels: bieden extra steun en veiligheid in de badkamer. Voornamelijk benodigd wanneer je al moeite had om op te staan vanaf het toilet of uit bad.
  • Toiletverhoger: maakt het gemakkelijker om op te staan van het toilet. Voornamelijk benodigd wanneer je al moeite had om op te staan vanaf het toilet.
  • Douchestoel en antislipmat: bieden extra veiligheid in de badkamer.
  • Een comfortabele stoel: zorg voor een fijne stoel waar je lekker in zit.
  • Krukje: als je iets in je been of voet hebt gebroken, is een krukje handig om het gebroken been op te leggen. Dit bevordert de bloedcirculatie en vermindert zwelling.
  • Grijpstok: handig als je moeilijk bij de grond kunt komen.
      •  

Tips voor thuis:

  • Werkhoogte: zorg dat tafels, bureaus en werkbladen op een comfortabele hoogte zijn om overbelasting te voorkomen.
  • Veilige omgeving: verwijder thuis losse kleedjes, kabels en andere obstakels. Zorg voor ruime looppaden en goede verlichting.
  • Comfortabele kleding: draag kleding waarin je makkelijk kunt bewegen en jezelf makkelijk kunt aan- en uitkleden.
  • Noodnummers: maak een lijst van belangrijke telefoonnummers, zoals die van je huisarts, orthopeed, fysiotherapeut, thuiszorg, huishoudelijke hulp en naaste familie.
    •  

Voedingsadviezen voor botbreuk herstel

Een goed uitgebalanceerd dieet is van belang voor een optimaal genezingsproces van botfracturen. Voeding speelt een sleutelrol bij het leveren van de noodzakelijke bouwstoffen en energie die het lichaam nodig heeft voor herstel. Belangrijke voedingsadviezen zijn:

  • Eet volgens de Schijf van Vijf
    dit is het belangrijkste advies. Probeer te eten volgens de Schijf van Vijf voor een solide basis in je voedingspatroon en je algemene gezondheid. Dit helpt je ook om de andere adviezen hieronder effectiever toe te passen. Focus eerst op het verkrijgen van voedingsstoffen uit je voeding, en overweeg supplementen pas als blijkt dat je alsnog een tekort hebt.

  • Consumeer voldoende kilocalorieën
    Dit advies is belangrijk voor een ieder, maar extra relevant als je ondergewicht hebt. Voldoende calorieën zijn belangrijk voor de cel opbouw in je gehele lichaam.

  • Consumeer voldoende eiwitten
    Eiwitten zijn essentieel voor de opbouw en het herstel van veel soorten weefsels in je lichaam.

  • Consumeer voldoende calcium
    Calcium is cruciaal voor de gezondheid en opbouw van botten.

  • Consumeer voldoende vitamine D
    Vitamine D speelt een belangrijke rol bij de opname van calcium in je lichaam.

  • Hydrateer. Drink voldoende water
    Goede hydratatie is belangrijk voor de orgaanfunctie, het immuunsysteem, het voorkomen van infecties, obstipatie en trombose.

  • Bij open botbreuk of na een operatie: consumeer voldoende vitamine C
    Vitamine C is belangrijk voor de wondgenezing.

  • Bij open botbreuk of na een operatie: consumeer voldoende vitamine A
    Vitamine A ondersteunt de wondgenezing en helpt bij het voorkomen van infecties.
Gezonde voeding bij botbreuk

Pijnmanagement bij een tibia(plateau)fractuur

De revalidatie van een tibia(plateau)fractuur kan soms gevoelig of pijnlijk zijn. Daarnaast zal er in je been altijd een verandering plaatsvinden in mobiliteit, coördinatie en kracht. Dit komt zowel door het letsel zelf als door de noodzakelijke periode van rust en immobilisatie waarin je jouw gehele been minder bewoog.

Langdurige pijn en stijfheid in je knie of been

Na een tibia(plateau)fractuur, al dan niet in combinatie met een operatie, kunnen je knie, onderbeen, enkel en voet opzwellen. Ook ontstaat er vaak spierstijfheid, wat kan leiden tot een merkbare afname van de beweeglijkheid van je knie. Dit is een normaal verschijnsel wat maanden zal aanhouden na het ontstaan van de breuk.

Wees gerust: naarmate de tijd verstrijkt, zullen de pijn, zwelling en stijfheid geleidelijk afnemen. Dit herstelproces verloopt echter langzaam en vaak in kleine stappen. Het is daarom belangrijk om geduldig te blijven en consequent de voorgeschreven oefeningen te doen. Door dit vol te houden, verminderen je klachten uiteindelijk.

Houdingsadvies van je aangedane been

De houding van je gebroken been kan een grote invloed hebben op je pijnklachten. Doordat je jouw aangedane been minder gebruikt, zijn je onderbeen- en voetspieren minder actief. Hierdoor kan zwelling en vocht zich gemakkelijker verzamelen in onderbeen, enkel en voet. Dit kan een beknellend of onprettig gevoel geven.

Je voorkomt een overmatige zwelling door wanneer je in een stoel zit je been hoger neer te leggen dan normaal. Leg bijvoorbeeld je been op een krukje, en wanneer je plat ligt in bed je voet op een kussentje. Door je voet wat hoger te leggen dan normaal voorkom je dat overtollig vocht je voet en enkel in stroomt.

Medicatie

Voordat ik enkele veelgebruikte medicaties na een tibiafractuur beschrijf wil ik benadrukken dat deze informatie slechts ter kennisgeving is en geen vervanging vormt voor medisch advies. Voor specifieke aanbevelingen over medicatiegebruik, raadpleeg altijd je behandelend arts of huisarts. Na een enkelbreuk worden doorgaans twee soorten medicatie gebruikt:

  • Paracetamol: een veelgebruikte pijnstiller voor milde tot matige pijn, met weinig risico’s, zelfs bij langdurig gebruik. Vaak wordt paracetamol gecombineerd met een NSAID (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drug).
  • NSAID's: ontstekingsremmers zoals Ibuprofen of Naproxen helpen bij het bestrijden van pijn, zwelling en ontstekingen. Bij langdurig gebruik zonder een maagbeschermer kunnen deze medicaties maagklachten veroorzaken.

 

Bij hevige pijn kan de pijnstiller Oxycodon worden voorgeschreven. Oxycodon is een opiaat en behoort tot de morfine-achtige medicijnen. Hoewel het effectief is in het verlichten van pijn, kan het bij langdurig gebruik een verslavende werking hebben. Dit betekent dat je ontwenningsverschijnselen kunt krijgen wanneer je stopt met het gebruik ervan.

Daarnaast kan Oxycodon bijwerkingen hebben, zoals obstipatie. Ondanks deze mogelijke nadelen is het gebruik van Oxycodon gedurende een paar weken voor de meeste patiënten geen probleem. Bespreek het gebruik van deze medicatie altijd met je behandelend arts of huisarts, zodat je samen kunt bepalen wat voor jou het meest geschikt is.

Wist je dat?

In Nederland jaarlijks 175.000 botbreuken worden geregistreerd?

De meest voorkomende fractuurlocaties polsen, heupen en ruggenwervels zijn?

De directe medische zorgkosten van breuken oplopen tot honderden miljoenen euro’s per jaar?
Hierbij zijn nog geen werkverzuimkosten mee gerekend.

Het opnieuw opbouwen van je fysieke belastbaarheid na een gebroken scheenbeen

De eerste weken na een tibiafractuur zal je gebruik maken van krukken, gips of een brace. Deze periode varieert van zes tot twaalf weken en is afhankelijk van de ernst van de fractuur en of je geopereerd bent of niet. Door de periode van immobilisatie zal je mobiliteit en lenigheid van je knie afnemen. Ook zal spiermassa en spierkracht afnemen. Dit gebeurt in je gebroken scheenbeen maar kan bij lichamelijke inactiviteit ook plaatsvinden in andere delen van je lichaam. Je fysieke belastbaarheid is aanzienlijk afgenomen en moet weer worden opgebouwd. 

De eerste stap: het verbeteren van de lenigheid en mobiliteit van je knie

De eerste stap voor het opbouwen van je fysieke belastbaarheid is het starten met het terugwinnen van lenigheid en mobiliteit van je knie, ook wel "Range of Motion" genoemd. Met gedoseerde en rustige beweeg-, rek- en strek oefeningen stimuleer je om spieren, pezen en bindweefsel soepeler te maken. Ook verhoog je de bloedcirculatie in je knie, wat bijdraagt aan het afvoeren van zwelling en afvalstoffen. Op den duur zullen ook kracht- en coördinatie oefeningen aan bod komen. Het terugwinnen van een volledige lenigheid en mobiliteit kan maanden tot soms een jaar in beslag nemen, afhankelijk van de ernst van de fractuur.

Een oefeningenschema voor het terugwinnen van lenigheid en mobiliteit, coördinatie, kracht en stabiliteit van je been na een tibia(plateaufractuur) vind je in ons e-book.

Bekijk e-book


De terugkeer naar werk, sport en hobby's

Na de eerste fase van het opnieuw opbouwen van je fysieke belastbaarheid ben je in staat om thuis zelfstandig te functioneren. Echter, activiteiten zoals sporten, (zware) arbeid, of intensieve hobby's kunnen nog steeds beperkt zijn. Om deze activiteiten weer volledig te kunnen uitvoeren, is het belangrijk om je volledige fysieke belastbaarheid terug te winnen.

Hoelang dit proces zal duren, hangt af van de ernst van de fractuur, de snelheid van genezing, je therapietrouw, en je persoonlijke doelen. Zoals eerder vermeld, kan het herstel tot het punt waarop je je weer volledig jezelf voelt soms langer dan een jaar duren. In deze langdurige periode is het cruciaal om de leefstijladviezen en oefeningen consequent vol te houden. Dit vergt discipline en inzet, maar op de lange termijn zal dit zijn vruchten afwerpen.

Steeds zwaarder trainen...

Het is belangrijk om het aangedane lichaamsdeel bloot te stellen aan zwaardere fysieke prikkels. Je lichaam heeft steeds sterkere signalen nodig om je spieren verder te versterken. Dit betekent echter niet dat je altijd zeer intensief moet trainen. Wel is het noodzakelijk om geleidelijk de intensiteit van je oefeningen op te voeren. Voorbeelden hiervan zijn: het wekelijks, of om de week, verhogen van het trainingsgewicht bij een fitnessapparaat met 1,25-2,5 kg. Of het wekelijks toevoegen van één herhaling per set van een oefening. Bijvoorbeeld: waar je eerder 4 sets van 10 herhalingen bij een squat uitvoerde, werk je nu geleidelijk toe naar 4x11, 4x12, 4x13, enzovoort.

...En doortrainen

Naarmate de weken en maanden verstrijken, zullen je oefeningen zwaarder worden. In de praktijk zien wij, als fysiotherapeuten, dat de patiënten die graag bewegen en sporten veel voldoening halen uit deze fase van de revalidatie. De afgelopen maanden hebben zij fysieke activiteit gemist, wat nu deels kan worden ingehaald. Voor degenen die minder enthousiast zijn over sport en beweging ligt een afname in therapietrouwheid op de loer. Het is belangrijk om te beseffen dat deze periode nog steeds van cruciaal belang is voor een optimaal herstel.

Een ander belangrijk aspect is dat je lichaam, door de blootstelling aan zwaardere fysieke prikkels, nog steeds de juiste voeding nodig heeft om goed te kunnen herstellen. Voldoende eiwitten, calcium en vitamine D blijven van groot belang, net als andere leefstijlfactoren zoals voldoende slaap.

Je fysiotherapeut zal je blijven begeleiden totdat je jouw sport, zware fysieke arbeid, of hobby weer veilig kunt oppakken. Vaak wordt op dat moment de fysiotherapie beëindigd. Het volledig op niveau komen in je sport gebeurt meestal zelfstandig, zonder verdere begeleiding. De fysiotherapeut zal inschatten of je in staat bent om dit zelfstandig te bereiken en in overleg met jou bepalen wanneer de fysiotherapie kan worden afgerond.

Langdurige en mogelijk blijvende restklachten na een tibia(plateau)fractuur

Globaal gezien zal 90-100% van het lichamelijk herstel plaatsvinden in de twaalf maanden na het ontstaan van de tibiafractuur. De snelheid van de revalidatie is sterk afhankelijk van de ernst van de fractuur. Door je revalidatie serieus te nemen en je aan voorgeschreven adviezen te houden, vergroot je de kans op volledig herstel op de lange termijn. Echter, zelfs als je je strikt aan voorgeschreven adviezen houdt en fysiotherapie volgt, is er zelfs dan nog altijd een kans aanwezig dat je niet volledig herstelt.

 

Een licht zeurend gevoel in de knie

Een veelvoorkomende restklacht na een tibiafractuur is een licht zeurend gevoel in de knie, vooral tijdens of na zware fysieke activiteiten. Dit verschilt sterk per persoon en betekent niet automatisch dat een activiteit niet uitgevoerd kan worden. Dit gevoel kan soms nog enkele jaren aanhouden na de fractuur, maar het kan ook blijvend zijn.

 

Kans op artrose in de toekomst

Uit onderzoek blijkt dat patiënten die in het verleden een tibiaplateaufractuur hebben gehad, een grotere kans hebben om knieartrose te ontwikkelen. Deze kans is nog groter als je geopereerd bent aan je knie. Er is veel onderzoek gedaan naar knieartrose na een tibiaplateaufractuur, maar de resultaten variëren. Toch kan geconcludeerd worden dat er een minimale kans van 13% is op het ontwikkelen van knieartrose (2).

Artrose is het slijten van het kraakbeen in je kniegewricht. Dit kraakbeen is een dunne, gladde laag die de uiteinden van je botten bedekt, zodat ze soepel kunnen bewegen. Symptomen van artrose zijn onder andere een krakend geluid, pijn, stijfheid, warmte, zwelling en een verminderde beweeglijkheid van de knie. In het eerste jaar na een tibiafractuur kun je soortgelijke symptomen ervaren, maar deze zijn vaak niet gerelateerd aan artrose. Ze komen door de fractuur zelf en zullen na verloop van tijd afnemen, tenzij je al last had van artrose in de knie.

Wanneer de klachten van knieartrose verergeren, kan een operatie voor een totale knieprothese nodig zijn. Uit een onderzoek onder 7950 patiënten die geopereerd zijn aan een tibiaplateaufractuur, blijkt dat 5,7% van de patiënten na veertien jaar opnieuw geopereerd werd voor het plaatsen van een knieprothese (2). Er is (nog) geen onderzoek dat specifiek aanwijst hoe de kans op artrose na een tibiaplateaufractuur verminderd kan worden. Wel is bekend dat beweging belangrijk is voor het verminderen van de kans op artrose in het algemeen.

 

Pijn door osteosynthese materiaal

Tijdens een operatie worden botfragmenten gefixeerd met pennen en schroeven. Terwijl het botweefsel herstelt, wordt het weer belastbaar. Het osteosynthese materiaal wordt meestal niet verwijderd, tenzij je klachten ervaart. In dat geval kunnen pennen en schroeven druk uitoefenen op zachtere weefsels zoals spieren, pezen en bindweefsel. Als dit het geval is, kan er gekozen worden om het materiaal via een tweede operatie te verwijderen.

 

Kans op een milde “O- of X been” in de toekomst

Er zijn aanwijzingen dat patiënten die een tibiafractuur hebben doorgemaakt, op latere leeftijd vaker een O-been of X-been (valgus-stand) ontwikkelen (3).

X-been of O-been na tibiaplateaufractuur

 

E-book “Herstel na gebroken scheenbeen”

Het volledige e-book “Herstel na een gebroken scheenbeen” is gebaseerd op 25 wetenschappelijke bronnen, geschreven in heldere patiëntentaal. Ben je benieuwd naar meer waardevolle informatie en tips om jouw herstel nog effectiever te maken en te optimaliseren? Neem dan een kijkje bij dit e-book.

✅ Alle informatie voor jouw revalidatie
✅ Onderbouwde adviezen in heldere taal
✅ Praktische leefstijl tips voor effectief herstel

Bekijk e-book


Bronvermelding

E-book voor elk soort botbreuk

Naast dit specifieke e-book voor het herstel van een gebroken scheenbeen bieden wij ook het algemene e-book "Botbreuk herstel" aan met tips en adviezen die gelden voor elk soort botbreuk.