Een wervelfractuur in de rug is een pijnlijke breuk die veel invloed heeft op je dagelijks functioneren en mobiliteit. Wat normaal handelingen zijn waar je niet over nadenkt zijn nu grote obstakels geworden. De rug voelt pijnlijk, stijf vooral de eerste weken ben je laag belastbaar.

Dit artikel is een deel van onderstaand e-book: “Herstel van een wervelfractuur”. Het e-book is gericht op personen die een wervelfractuur hebben opgelopen in de rug en hiervan moeten herstellen. In het e-book staat beschreven hoe de revalidatie verloopt, hoe je complicaties voorkomt, leefstijladviezen, hoe je de fysieke belastbaarheid van je rug opnieuw kan opbouwen en meer.

Bekijk e-book


Inhoud van dit artikel:

Anatomie en functies van de wervelkolom

Om je wervelfractuur beter te begrijpen, is het handig om eerst te weten hoe je wervelkolom is opgebouwd.

Anatomie van de wervelkolom

De mens heeft 24 wervels bovenop het heiligbeen (os sacrum) en staartbeen (os coccygis). Binnen de 24 wervels wordt onderscheid gemaakt in zeven nekwervels (cervicale wervelkolom), twaalf borstwervels (thoracale wervelkolom) en vijf lendenwervels (lumbale wervelkolom). Dit artikel en ook het eBook gaat over de revalidatie van één of meerdere wervelfracturen in de thoracale wervelkolom en lumbale wervelkolom.

Een wervel bestaat uit een wervellichaam en een wervelboog. Het wervellichaam is een compact massief botstuk die zorgt voor het opvangen van krachten op de rug. Aan de wervelboog zitten verschillende uitsteeksels voor aanhechtingsplaatsen van banden (ligamenten) en spieren. Door het wervelkanaal loopt de ruggenmerg, ook wel het centrale zenuwstelsel genoemd. De ruggenmerg is dus voor een groot deel omhuld door botweefsel, waardoor het goed beschermd is.

Indeling van de wervelkolom
Wervel anatomie

Discus vertebralis als schokdemper

De wervels zijn aan elkaar verbonden met onder andere een tussenwervelschijf (discus vertebralis) en aan weerszijden, zowel links als rechts, kleine gewrichtjes (facetgewrichten).
De bouw van een tussenwervelschijf  is stug maar verend/elastisch waardoor deze goed functioneert als een schokdemper tussen de massieve, harde wervellichamen. Desondanks kan een wervel helaas toch breken. Wanneer een tussenwervelschijf scheurt ontstaat er een rughernia.

Discus vertebralis

Functies van de wervelkolom

Algemene functies van de wervelkolom

  1. Steun en houding: draagt het gewicht van hoofd, romp en bovenste ledematen, en zorgt voor een stabiele lichaamshouding.
  2. Beweging: maakt voorwaartse buiging (flexie), achterwaartse strekking (extensie), zijwaartse buiging (lateroflexie) en draaien (rotatie) mogelijk.
  3. Bescherming: beschermt het ruggenmerg dat door het wervelkanaal loopt.
  4. Schokabsorptie: de tussenwervelschijven vangen krachten en schokken op.
  5. Aanhaakpunt voor spieren en banden: veel spieren en banden hechten aan de wervels en zorgen voor beweging en stabiliteit.

Specifieke functies van de thoracale wervelkolom (T1–T12)

  • Aanhechting voor ribben: elke thoracale wervel heeft aan de linker- en rechterkant een verbinding met een rib via een klein gewrichtje.
  • Beperkte beweeglijkheid: door de verbindingen met de ribben en het borstbeen is dit deel stijver en minder flexibel dan andere delen van de wervelkolom. Dit bevordert stabiliteit en bescherming van vitale organen.
  • Bescherming van de borstorganen: samen met de ribben vormt dit deel de thoracale “kooi” die hart en longen beschermt.
  • Draagkracht voor bovenlichaam en ribben: helpt het gewicht van bovenliggende structuren dragen en geleidt dit naar de lumbale wervelkolom.

Specifieke functies van de lumbale wervelkolom (L1–L5)

  • Hoog draagvermogen: de lumbale wervels zijn het grootste en sterkste deel van de wervelkolom. Ze dragen het meeste gewicht van het lichaam.
  • Grote bewegingsvrijheid in flexie/extensie: veel beweging naar voren (flexie) en achteren (extensie) is mogelijk. Draaien (rotatie) is minder aanwezig.
  • Belangrijke rol in krachtsoverdracht: bij tillen, lopen en draaien zorgt de lumbale regio voor stabiliteit en krachtenoverdracht tussen bovenlichaam en bekken/benen.
  • Kwetsbaarheid bij belasting: vanwege de hoge krachten die hier optreden, is dit gebied gevoelig voor overbelasting en lage rugklachten (spit/lumbago, hernia, stenose).

Soorten wervelfracturen

Een veelgebruikte indeling voor wervelfracturen is op basis van fractuurtype. Wanneer een wervelfractuur stabiel is staan de botfragmenten nog netjes op elkaar en hoeft er meestal niet geopereerd te worden. Bij een instabiele wervelfractuur zijn botfragmenten verschoven wat een goede genezing bemoeilijkt en is er vaker neurologisch letsel (zenuwschade) aanwezig. Bij forse neurologische schade van het ruggenmerg kan er een dwarslaesie ontstaan. Hierbij valt de neurologische aansturing van organen en spieren uit.

Compressiefractuur (meestal stabiel).

  • Meest voorkomend.
  • Voorzijde van de wervel wordt ingedrukt.
  • Oorzaken: osteoporose (botontkalking), trauma.

Burstfractuur (instabiel, risico op neurologisch letsel).

  • Explosie-achtig: de hele wervel 'barst' uit elkaar.
  • Fragmenten kunnen richting het ruggenmergkanaal schieten.
  • Oorzaken: hoogenergetisch trauma.

Flexie-distractiefractuur (Chance-fractuur) (instabiel).

  • Achterzijde en voorzijde van de wervel scheuren los.
  • Vaak door een vooroverbuiging met een fixatiepunt (bv. veiligheidsgordel).

Translationele of dislocatiefractuur (instabiel, vaak met neurologisch letsel).

  • Wervel schuift volledig ten opzichte van de andere.
  • Geassocieerd met meervoudige breuken van ligamenten en bot.

Oorzaken en risicofactoren voor het ontstaan van een wervelfractuur

Oorzaken

  • Trauma: valpartijen, botsingen en verkeersongelukken zijn de meeste voorkomende oorzaken van een wervelfractuur.
  • Osteoporose: een aandoening die de botdichtheid vermindert, oftewel botontkalking, en het risico op compressiefracturen verhoogt. Vooral bij ouderen.
  • Overbelasting: herhaalde grote impact en stress op de wervels zoals bij professionele gewichtheffers of turners.
  • Medische aandoeningen: aandoeningen zoals kanker, infecties en genetische botziekten kunnen de botsterkte verminderen en het risico op wervelfracturen verhogen. Osteoporose kan ook een gevolg zijn van medicatie.

Risicofactoren

Risicofactoren die de kans op een botbreuk kunnen vergroten:

  • Leeftijd: ouderen hebben een hoger risico op een wervelfractuur vanwege een verminderde botdichtheid en spierkracht. Vanaf ongeveer het 50e levensjaar treedt een versneld verlies van botdichtheid en spierkracht op, een natuurlijk proces dat bekendstaat als sarcopenie en kan leiden tot osteoporose.
  • Geslacht: vrouwen hebben een hoger risico op osteoporose en daarmee gerelateerde fracturen, vooral na de menopauze.
  • Voeding: een dieet dat arm is aan calcium en vitamine D kan de botsterkte verminderen.
  • Leefstijl: gebrek aan fysieke activiteit kan leiden tot zwakkere botten en een hoger valrisico. Roken en overmatig alcoholgebruik kunnen ook bijdragen aan een verhoogd risico op botfracturen.

Wist-je-datjes over wervels

Enkele interessante feitjes over ruggenwervels. Wist je dat:

  • er meer dan 100 kleine gewrichtjes in je gehele wervelkolom zitten?
  • ruggenwervels bijna net zo uniek zijn als vingerafdrukken? De vorm en structuur van iemands wervelkolom zijn zo uniek dat ze soms worden gebruikt in forensisch onderzoek voor identificatie.
  • de tussenwervels in de ochtend groter zijn? Gedurende de nacht vullen ze zich met vocht, waardoor je in de ochtend tot wel 2 cm langer kunt zijn dan ’s avonds.

Behandel mogelijkheden voor herstel van een wervelfractuur: opereren of niet?

Net als bij veel andere botbreuken kan een wervelfractuur op twee manieren behandeld worden: conservatief (zonder operatie) of operatief (met een operatie). Bij een conservatief beleid wordt er niet geopereerd. Je behandeling bestaat dan uit pijnstilling, fysiotherapie, soms een rugkorset en adviezen over houding, ademhaling en rust. Bij een operatief beleid word je wél geopereerd. Ook daarna krijg je meestal fysiotherapie en pijnmedicatie om goed te kunnen herstellen. De keuze tussen deze behandelvormen hangt af van verschillende factoren, zoals:

  • De ernst van de wervelfractuur, stabiel of instabiel?
  • De aanwezigheid van neurologische schade.
  • De mate van vervorming van de wervel.

Een conservatief beleid bij een wervelfractuur

Bij voorkeur krijgt een wervelfractuur een conservatieve behandeling en is er geen operatie benodigd. Hier zijn echter voorwaarden aan verbonden:

  • De wervelfractuur moet meestal stabiel zijn. Botfragmenten van de gebroken wervel moeten nog met elkaar in verbinding staan, zodat ze op natuurlijke wijze kunnen genezen.
  • Er mag geen sprake zijn van een open botbreuk (botweefsel dat door de huid steekt). Dit gebeurt alleen bij hoogenergetisch letsel.
  • Er mag geen ernstige neurologische schade zijn. De spieren en organen moeten nog goed worden aangestuurd door intacte zenuwen.

 

Interventies:

  • Pijnstilling.
  • Fysiotherapie.
  • Ademhalingsoefeningen.
  • Houdingsadviezen.
  • Voldoende rust, maar gedoseerde beweging.
  • In sommige gevallen wordt een rugkorset geadviseerd waarbij de wervelkolom gestabiliseerd wordt. Hierdoor wordt de locatie van de gebroken wervel ondersteund en is er vaak wat minder pijn aanwezig.
    Het korset voorkomt dat je ver naar voren kan buigen, wat de druk op het gebroken wervellichaam verminderd. Er blijkt echter geen verschil in mate van herstel na zes maanden revalidatie (1).

Een operatief beleid bij een wervelfractuur

Een operatie is nodig als een conservatieve behandeling geen optie is. Dat is bijvoorbeeld het geval bij:

  • Neurologisch letsel of risico daarop.
  • Instabiele fractuur met botfragmenten die te ver van elkaar liggen en daardoor niet vanzelf kunnen genezen.
  • Ernstige vervorming van de wervel die kan leiden tot toekomstige afwijking in de houding van de wervelkolom, wat kan leiden tot chronische pijn en een verminderde longcapaciteit.
  • Een stabiele wervelfractuur die waarschijnlijk niet meer uit zichzelf zal gaan genezen. Bij bijvoorbeeld een fractuur door een tumor in de wervel.
  • Pijn die niet reageert op een conservatieve behandeling.

 

Interventies:

Tijdens de operatie worden losse botfragmenten van de gebroken wervel weer aan elkaar bevestigd met kleine plaatjes en schroeven, zodat de gebroken wervel weer kan vastgroeien. Indien de verwachting is dat in een gebroken wervel niet meer zal genezen, wordt er vaak gekozen om deze aan de daarboven- en onder gelegen wervels te bevestigen. Ook na een operatie volgt vaak een fysiotherapie traject.

Handige (ergonomische) hulpmiddelen en tips voor thuis bij herstel van een wervelfractuur

Thuisherstel na een wervelfractuur kan uitdagend zijn, maar met de juiste hulpmiddelen, tips en ergonomische aanpassingen kun je het jezelf wat makkelijker maken.

Hulpmiddelen voor thuis: 

  • Rollator: handig bij het verplaatsen van voorwerpen, doordat je een bord of kopje thee op het rollatorblad kunt plaatsen.
  • Bad- en toiletbeugels: bieden extra steun en veiligheid in de badkamer. Voornamelijk benodigd wanneer je al moeite had om op te staan vanaf het toilet of uit bad.
  • Bedbeugel: helpt bij het uitstappen uit bed en het omdraaien in bed.
  • Toiletverhoger: maakt het gemakkelijker om op te staan van het toilet. Voornamelijk benodigd wanneer je al moeite had om op te staan vanaf het toilet.
  • Douchestoel en antislipmat: bieden extra veiligheid in de badkamer.
  • Een comfortabele stoel: zorg voor een fijne stoel waar je lekker in zit.
  • Grijpstok: handig als je moeilijk bij de grond kunt komen.
  • Schoenlepel met lange steel: voor het aantrekken van schoenen.

Tips voor thuis:

  • Werkhoogte: zorg dat tafels, bureaus en werkbladen op een comfortabele hoogte zijn om overbelasting te voorkomen.
  • Veilige omgeving: verwijder thuis losse kleedjes, kabels en andere obstakels. Zorg voor ruime looppaden en goede verlichting.
  • Comfortabele kleding: draag kleding waarin je makkelijk kunt bewegen en jezelf makkelijk kunt aan- en uitkleden.
  • Noodnummers: maak een lijst van belangrijke telefoonnummers, zoals die van je huisarts, orthopeed, fysiotherapeut, thuiszorg, huishoudelijke hulp en naaste familie.

Pijnmanagement bij een wervelfractuur

Tijdens de revalidatie van een wervelfractuur zul je onvermijdelijk te maken krijgen met pijn en stijfheid in je rug. Deze symptomen zijn een normaal onderdeel van de revalidatie. Na een eventuele operatie kun je bovendien extra pijn ervaren door de operatiewond. Effectief pijnmanagement is daarom essentieel voor je comfort en welzijn. In dit hoofdstuk lees je adviezen om deze klachten te verminderen.

Pijn bij ademhalingsoefeningen, niezen en hoesten

Voornamelijk thoracale wervels worden belast bij de ademhaling, niezen en hoesten. Dit komt onder andere door de werking van onze grootste ademhalingsspier: het diafragma. Deze spier is bevestigd aan de onderste zes ribben van beide zijden van je ribbenkast. Deze ribben zitten ook vast aan wervels T6 tot en met T12. Wanneer het diafragma zich aanspant, geeft deze via de ribben een druk op wervel T6 tot en met T12. Bij een breuk van één van deze wervels kan dit pijn veroorzaken. Ook omliggende wervels kunnen gevoelig zijn.

Veel patiënten schakelen daardoor onbewust over op een oppervlakkige, snelle borstademhaling. Hierbij gebruiken ze meer hulpademhalingsspieren in de nek en borst in plaats van het diafragma. Dit is minder pijnlijk, maar het heeft een belangrijk nadeel: de longen vullen zich minder goed met lucht. Hierdoor worden ze gevoeliger voor een longontsteking en infecties. Daarom is het belangrijk om meerdere keren per dag ademhalingsoefeningen te doen en bewust te focussen op een rustige buikademhaling, ook al kan dit tijdelijk pijnlijk zijn.

Diafragma

Pijn en stijfheid tijdens bewegen

Bij een breuk in je arm of been krijg je vaak gips, een spalk of brace, zodat het bot in alle rust kan genezen. Bij een wervelfractuur is dat niet mogelijk. Een rigide fixatie zoals gips zou teveel belemmeren en kan leiden tot complicaties, zoals een verminderde longfunctie of te beperkte mobiliteit. Hierdoor ervaar je meestal voor minimaal zes weken pijn en stijfheid in je romp, vooral bij bewegingen zoals draaien, bukken of opstaan. Een rugkorset kan wel verlichting en steun geven.

Houdingadviezen

De manier waarop je zit, ligt of staat heeft veel invloed op je pijnklachten. Te lang in één houding blijven kan pijn en stijfheid verergeren.

Daarom is het belangrijk om:

  • Bukken in de eerste weken te vermijden, omdat dit de druk op de gebroken wervel vergroot.
  • Veel zitten in de eerste weken te vermijden, omdat dit de druk op de gebroken wervel vergroot. Zit maximaal 20 minuten achtereen.
  • Lig regelmatig, omdat dit de minste druk geeft op de gebroken wervel.  
  • Liggen en zitten regelmatig af te wisselen met lopen.

Beweging stimuleert het herstel, maar overbelasting kan juist tegenwerken. Vind dus een goede balans tussen actief blijven en je lichaam de nodige rust gunnen.

Medicatie

Na een gebroken wervel worden doorgaans twee soorten medicatie gebruikt:

  • Paracetamol: een veelgebruikte pijnstiller voor milde tot matige pijn, met weinig risico’s, zelfs bij langdurig gebruik. Vaak wordt paracetamol gecombineerd met een NSAID (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drug).
  • NSAID's: ontstekingsremmers zoals Ibuprofen of Naproxen helpen bij het bestrijden van pijn, zwelling en ontstekingen. Bij langdurig gebruik zonder een maagbeschermer kunnen deze medicaties maagklachten veroorzaken.

Daarnaast wordt bij wervelfracturen regelmatig de pijnstiller Oxycodon voorgeschreven. Oxycodon is een opiaat en behoort tot de morfine-achtige medicijnen. Hoewel het effectief is in het verlichten van pijn, kan het bij langdurig gebruik een verslavende werking hebben. Dit betekent dat je ontwenningsverschijnselen kunt krijgen wanneer je stopt met het gebruik ervan. Daarnaast kan Oxycodon bijwerkingen hebben, zoals obstipatie. Ondanks deze mogelijke nadelen is het gebruik van Oxycodon gedurende een paar weken voor de meeste patiënten geen probleem. Bespreek het gebruik van deze medicatie altijd met je behandelend arts of huisarts, zodat je samen kunt bepalen wat voor jou het meest geschikt is.

Oefeningen bij een wervelfractuur

De eerste weken breng je veel in een liggende houding door. Er zullen veel pijnlijke en stijve momenten zijn. Desondanks is het verstandig om enkele oefeningen uit te voeren om je herstel te bevorderen en stijfheid te verminderen. Voer in de eerste weken, vijf keer per dag onderstaande bed oefeningen uit.

In liggende houding:

  1. Voeten wiebelen.
  2. De benen buigen om de beurt.
  3. De billen samenknijpen.
  4. Met opgetrokken benen een beetje heen en weer wiebelen.
  5. Met opgetrokken benen een beetje afzetten met de voeten. De rug wordt hierdoor iets boller en de buikspieren spannen aan. Als je stopt wordt de rug weer iets holler.
  6. Schouders in het matras duwen.
  7. De armen bewegen.
  8. Het hoofd naar links en rechts bewegen.
  9. Het hele lichaam een aantal keer aanspannen.

 

In zittende houding:

  1. Roeibewegingen maken met de armen.
  2. Een klein beetje naar voor- en achter leunen met de rug.
  3. Een klein beetje naar links- en rechts leunen met de rug.
  4. Een klein beetje links- en rechtsom draaien met de rug.

In het e-book "Herstel van een wervelfractuur" wordt een volledig oefeningenplan uitgeschreven voor elke fase van je revalidatie.

Bekijk e-book


Langdurige restklachten na een wervelfractuur

Het herstel van een wervelfractuur verschilt per persoon. Factoren die hierbij een rol spelen zijn onder andere:

  • De ernst van de fractuur.
  • Je leeftijd.
  • Je algemene gezondheid en fitheid.
  • Hoe goed je je aan het behandelplan houdt (therapietrouwheid).

Over het algemeen vindt het grootste deel van je herstel plaats in de eerste drie tot zes maanden na de breuk. Merk je echter dat je na een jaar nog lichte pijn of stijfheid ervaart? Dat is niet ongewoon: uit onderzoeken blijkt dat één op de vier patiënten twee jaar na de wervelfractuur nog steeds milde klachten heeft (2).

Schrik hier niet van. Indien je trouw bent aan voorgeschreven adviezen, oefeningen en gezonde aanpassingen doet in je leefstijl verklein je de kans op langdurige restklachten.

E-book “Herstel van een wervelfractuur”

Het volledige e-book “Herstel van een wervelfractuur” is gebaseerd op 19 wetenschappelijke bronnen, geschreven in heldere patiëntentaal. Ben je benieuwd naar meer waardevolle informatie en tips om jouw herstel nog effectiever te maken en te optimaliseren? Neem dan een kijkje bij dit e-book.

✅ Alle informatie voor jouw revalidatie
✅ Onderbouwde adviezen in heldere taal
✅ Praktische leefstijl tips voor effectief herstel

Bekijk e-book


Bronvermelding

E-book voor elk soort botbreuk

Naast dit specifieke e-book voor het herstel van een wervelfractuur bieden wij ook het algemene e-book "Botbreuk herstel" aan met tips en adviezen die gelden voor elk soort botbreuk.