Het herstel na een botbreuk kan een intensief revalidatietraject zijn en is afhankelijk van verschillende factoren. Voorbeelden zijn of je geopereerd bent of niet en de locatie en ernst van de botfractuur. De revalidatie duurt meestal tussen de drie en twaalf maanden.

Dit artikel is een deel van het e-book: “Botbreuk herstel” en is gericht op personen die (recent) een botbreuk hebben opgelopen en daarvan moeten herstellen, maar het kan ook nuttig zijn voor hun omgeving. In dit artikel lees je kennis onder andere over de opbouw van botweefsel, handige tips en hulpmiddelen, voedingsadviezen voor botbreuk herstel en hoe je opnieuw je fysieke belastbaarheid opbouwt naar gewenst niveau.

Wil je meer nuttige informatie lezen over botbreuk herstel zoals over onder andere het voorkomen van complicaties, pijnmanagement, fases van weefselherstel bij een botfractuur, beweging- en leefstijladviezen en meer? Bekijk dan het e-book "Botbreuk herstel".

Bekijk e-book


Inhoud van dit artikel:

Opbouw van botweefsel

Botweefsel is een levend, dynamisch weefsel dat voortdurend wordt vernieuwd en aangepast. Het bestaat uit verschillende stoffen die zorgen voor de sterkte, flexibiliteit en functie van het bot. Een belangrijk component is bijvoorbeeld calciumfosfaat, dat ongeveer 60-70% van je botweefsel uitmaakt en het bot hard maakt.

Daarnaast speelt collageen type I een cruciale rol door treksterkte aan het bot toe te voegen. Water is ook essentieel, omdat het helpt bij het transport van voedingsstoffen en afvalstoffen. Je botweefsel bestaat zelfs voor 10-20% uit water. Dit complexe samenspel van stoffen wordt ondersteund door actieve cellen zoals osteocyten, osteoblasten en osteoclasten, die verantwoordelijk zijn voor de opbouw en afbraak van botweefsel.

Zie de afbeelding voor de opbouw van botweefsel. Vanaf buitenaf gezien bevindt zich op een bot eerst het periosteum. Dit is een dunne, vezelige laag die het bot bedekt en voorziet van bloedvaten en zenuwen.

Daaronder bevindt zich compacte botweefsel (corticaal bot) die de dichte, harde buitenlaag vormt van een bot en structurele steun en bescherming biedt. Het daarin gelegen sponsachtig bot (trabeculair bot) bestaat uit een netwerk van dunne beenbalkjes (trabeculae), dat zorgt voor flexibiliteit en schokabsorptie.

Gelegen in de holtes van het sponsachtige bot bevindt zich het beenmerg, wat verantwoordelijk is voor de productie van bloedcellen.

botopbouw en structuur

Soorten botbreuken

Botfracturen kunnen op veel verschillende locaties in het lichaam voorkomen. Hieronder vind je een overzicht van de meest voorkomende botbreuken per lichaamslocatie.

Botskelet soorten botbreuken
  • Schedel, neus, kaak en jukbeen: lineaire schedelfractuur, neusfractuur, mandibulafractuur, zygomafractuur.
  • Sleutelbeen en schouderblad: laterale, midschacht- of mediale claviculafractuur, scapulafractuur.
  • Ribben: ribfractuur, scheuren van ribkraakbeen of xiphoid.
  • Wervelkolom: cervicale, thoracale, lumbale- of sacrumfractuur.
  • Bovenarm: proximale- of distale humerusfractuur.
  • Spaakbeen: proximale- of distale radiusfractuur.
  • Ellepijp: proximale- of distale ulnafractuur.
  • Handbotjes: fractuur van het scaphoideum, lunatum, triquetrum, pisiforme, trapezium, trapezoideum, capitatum of hamatum.
  • Vingers: fractuur aan één van de vingers.
  • Bekken: bekkenringfractuur, acetabulumfractuur.
  • Heupkop: collumfractuur.
  • Bovenbeen: proximale, midschacht- of distale femurfractuur.
  • Knieschijf: patellafractuur.
  • Kuitbeen: proximale, midschacht- of distale fibulafractuur.
  • Scheenbeen: tibiaplateaufractuur, midschacht- of distale tibiafractuur.
  • Enkel: malleolus medialis of lateralis fractuur.
  • Voetbotjes: fractuur van de calcaneus, talus, cuboïdeum, naviculare of cuneiformes I, II, of III.
  • Tenen: fractuur aan één van de tenen.

Botbreuk herstellen via operatie of niet?

De keuze tussen een conservatieve (niet-operatieve) en chirurgische (operatieve) behandeling hangt af van verschillende factoren, zoals het type en de locatie van de fractuur, de leeftijd en gezondheid van de patiënt en de mate van dislocatie van botfragmenten. Een chirurgische ingreep wordt vaak overwogen als de fractuur ernstig is of als er complicaties zijn die de genezing kunnen belemmeren, zoals slechte bloedtoevoer of een hoog risico op misvorming.

Conservatieve behandeling:

  • Immobilisatie: gebruik van gips, een brace of een spalk om de botten op hun plaats te houden tijdens het genezingsproces.
  • Medicatie: pijnstillers en ontstekingsremmers worden voorgeschreven om de pijn te beheersen.

Operatieve behandeling:

  • Open Repositie en Interne Fixatie (ORIF): hierbij worden botfragmenten chirurgisch hersteld en vastgezet met platen, schroeven en/of pinnen. Zie de onderstaande afbeelding.
  • Externe fixatie: een frame buiten het lichaam dat via pinnen in het bot wordt vastgezet om stabiliteit te bieden.
  • Intramedullaire nageling: een staaf wordt in de mergholte van het bot geplaatst om het te stabiliseren.

Handige tips en hulpmiddelen voor thuis bij botbreuk herstel

Bekijk je eigen situatie en overweeg de volgende hulpmiddelen en tips voor thuis.

Hulpmiddelen voor thuis:

  • Krukken: noodzakelijk bij bijvoorbeeld een breuk in de benen of het bekken.
  • Rollator: handig bij het verplaatsen van voorwerpen, doordat je een bord of kopje thee op het rollatorblad kunt plaatsen.
  • Bad- en toiletbeugels: bieden extra steun en veiligheid in de badkamer.
  • Toiletverhoger: maakt het gemakkelijker om op te staan van het toilet.
  • Douchestoel en antislipmat: bieden extra veiligheid in de badkamer.
  • Bedhulpmiddelen: verstelbare bedden of bedbeugels voor het in- en uit bed komen.
  • Een comfortabele stoel: zorg voor een fijne stoel waar je lekker in zit.
  • Krukje: als je iets in je been of voet hebt gebroken, is een krukje handig om het gebroken been op te leggen. Dit bevordert de bloedcirculatie en vermindert zwelling.
  • Grijpstok: handig als je moeilijk bij de grond kunt komen.

Tips voor thuis:

  • Werkhoogte: zorg dat tafels, bureaus en werkbladen op een comfortabele hoogte zijn om overbelasting te voorkomen.
  • Veilige omgeving: verwijder thuis losse kleedjes, kabels en andere obstakels. Zorg voor ruime looppaden en goede verlichting.
  • Comfortabele kleding: draag kleding waarin je makkelijk kunt bewegen en jezelf makkelijk kunt aan- en uitkleden.
  • Stevig schoeisel: draag schoenen met goede ondersteuning en een antislipzool. Er zijn ook speciale antislip sokken beschikbaar.
  • Noodnummers: maak een lijst van belangrijke telefoonnummers, zoals die van je huisarts, orthopeed, fysiotherapeut, thuiszorg, huishoudelijke hulp en naaste familie.

Voedingsadviezen voor botbreuk herstel

Gezonde voeding is van belang voor botbreuk herstel. Je voedingspatroon speelt een sleutelrol bij het leveren van de noodzakelijke bouwstoffen en energie die het lichaam nodig heeft voor botbreuk herstel. Belangrijke voedingsadviezen zijn:

  • Eet volgens de Schijf van Vijf
    dit is het belangrijkste advies. Probeer te eten volgens de Schijf van Vijf voor een solide basis in je voedingspatroon en je algemene gezondheid. Dit helpt je ook om de andere adviezen hieronder effectiever toe te passen. Focus eerst op het verkrijgen van voedingsstoffen uit je voeding, en overweeg supplementen pas als blijkt dat je alsnog een tekort hebt.

  • Consumeer voldoende kilocalorieën
    Dit advies is belangrijk voor een ieder, maar extra relevant als je ondergewicht hebt. Voldoende calorieën zijn belangrijk voor de cel opbouw in je gehele lichaam.

  • Consumeer voldoende eiwitten
    Eiwitten zijn essentieel voor de opbouw en het herstel van veel soorten weefsels in je lichaam.

  • Consumeer voldoende calcium
    Calcium is cruciaal voor de gezondheid en opbouw van botten.

  • Consumeer voldoende vitamine D
    Vitamine D speelt een belangrijke rol bij de opname van calcium in je lichaam.

  • Hydrateer. Drink voldoende water
    Goede hydratatie is belangrijk voor de orgaanfunctie, het immuunsysteem, het voorkomen van infecties, obstipatie en trombose.

  • Bij open botbreuk of na een operatie: consumeer voldoende vitamine C
    Vitamine C is belangrijk voor de wondgenezing.

  • Bij open botbreuk of na een operatie: consumeer voldoende vitamine A
    Vitamine A ondersteunt de wondgenezing en helpt bij het voorkomen van infecties.
Gezonde voeding bij botbreuk

De lichamelijke gevolgen van immobilisatie na een botbreuk

Rust en immobilisatie is noodzakelijk voor het herstel van een botfractuur, maar het heeft ook negatieve effecten op je lichaam en fysieke belastbaarheid. Het is belangrijk om deze effecten te begrijpen zodat je het belang in gaat zien van oefening, training en leefstijladviezen.

Spieratrofie (use it, or lose it)

Spiermassa en spierkracht zijn essentieel voor onze gezondheid en het zelfstandig functioneren. Bij gebrek aan beweging verliezen spieren snel kracht en omvang, een proces dat spieratrofie wordt genoemd. Het lichaam verbruikt energie om spiermassa te behouden. Als een lichaamsdeel tijdelijk minder wordt gebruikt, breekt het lichaam automatisch spiermassa af om energie te besparen.

Studies tonen aan dat fysieke inactiviteit snel leidt tot verlies van spiermassa. Een extreem voorbeeld zijn onderzoeken op Intensive Care afdelingen die laten zien dat bedlegerige patiënten in de eerste week van ziekenhuisopname gemiddeld 2% spiermassa per dag verliezen (2). Voor een man van 80 kg is dit een verlies van 5-7 kg spiermassa; voor een vrouw van 70 kg is dit 4-5 kg.

Het verlies van spiermassa en spierkracht komt altijd voor bij een botbreuk, gelukkig in mindere mate dan dit voorbeeld. Hoe minder spiermassa je verliest, hoe sneller je tot volledig herstel komt. Het is daarom van belang om binnen de mogelijkheden die je wél hebt actief te blijven om spierafbraak te voorkomen elders in je lichaam.

Gewrichtsstijfheid

Naast spieratrofie is gewrichtsstijfheid een ander nadelig effect van immobilisatie. Verschillende factoren dragen bij aan het verlies van lenigheid. Ten eerste kan er na een breuk zwelling en spierspanning ontstaan in het aangedane lichaamsdeel en rondom het nabijgelegen gewricht, wat de beweging kan blokkeren bij maximale buiging of strekking.

Ten tweede is er, net als bij spieratrofie, hetzelfde evolutionair fysiologisch proces “Use it, or lose it” van toepassing. Het lichaam past zich aan prikkels aan, zoals krachttraining bij bodybuilders of de grote longinhoud bij marathonlopers. Lenigheid is voor een groot deel genetisch bepaald, maar door inactiviteit en immobilisatie kunnen weefsels zoals gewrichtskapsels, ligamenten, bindweefsel, spieren en pezen samentrekken en verkorten waardoor stijfheid ontstaat.

Gewrichtsstijfheid komt altijd voor bij een botfractuur, maar kan worden verminderd door tijdig te starten met fysiotherapie en de voorgeschreven oefeningen. In extreme situaties bij een slechte revalidatie en geen tot weinig oefening en beweging kan dit leiden tot een contractuur, waarbij een gewricht in een dwangstand raakt en vast komt te zitten.

Verminderde botsterkte

Door immobilisatie en verminderde beweging kan de botdichtheid afnemen. Ook hier geldt de regel: “Use it, or lose it”. Voor een goede botgezondheid is fysieke prikkeling essentieel. Normale activiteiten zoals wandelen, tillen en sporten zorgen ervoor dat botten sterk blijven.

Bij vooral ouderen kan osteoporose, oftewel botontkalking, sneller optreden, ook in andere delen van het lichaam dan de fractuurplek. Een dieet rijk aan calcium en vitamine D, evenals regelmatige beweging van andere lichaamsdelen, kan botontkalking helpen vertragen.


Wist je dat?

In Nederland jaarlijks 175.000 botbreuken worden geregistreerd?

De meest voorkomende fractuurlocaties polsen, heupen en ruggenwervels zijn?

De directe medische zorgkosten van breuken oplopen tot honderden miljoenen euro’s per jaar?
Hierbij zijn nog geen werkverzuimkosten mee gerekend.

Het opnieuw opbouwen van je fysieke belastbaarheid

Zoals je zojuist hebt gelezen kan er door de eerste rustperiode na een botbreuk spieratrofie, gewrichtsstijfheid en botontkalking optreden. Dit gebeurt in het gebroken lichaamsdeel maar kan bij lichamelijke inactiviteit ook plaatsvinden in andere delen van je lichaam. Je spiermassa is in omvang en kracht afgenomen, je gewrichten zijn minder soepel, en botweefsel is in sterkte afgenomen. Mogelijk gebruik je nog een brace, mitella, spalk of loophulpmiddel. Je fysieke belastbaarheid is aanzienlijk afgenomen en moet weer worden opgebouwd. 

Het vergroten van je spiermassa en kracht

Door de eerste rustperiode na de breuk neemt je spiermassa en kracht af. Het aangedane lichaamsdeel neemt af in omvang en kan zwakker aanvoelen. Om je spiermassa en kracht weer op te bouwen, is het essentieel dat je je spieren actief gebruikt. Je lichaam heeft fysieke prikkels nodig om te herkennen dat het de spiermassa en kracht moet herstellen.

Wanneer je het aangedane lichaamsdeel weer mag belasten, geeft dit een noodzakelijke fysieke prikkel aan het lichaam. Het uitvoeren van dagelijkse activiteiten zoals het huishouden doen en wandelen zorgt voor druk- en trekkrachten op botten en spieren. Deze activiteiten sturen signalen naar het lichaam dat het aangedane lichaamsdeel weer wordt gebruikt, waarna processen worden gestart om spiermassa en kracht te herstellen. Het is echter belangrijk om te voorkomen dat je te veel of te zware fysieke prikkels aan je lichaam geeft, omdat het botweefsel nog niet sterk genoeg is om volledig belast te worden.

Daarnaast spelen oefeningen een cruciale rol om spiermassa en kracht op te bouwen. Voor dit doel zijn belastende oefeningen effectiever dan onbelaste oefeningen, omdat ze een grotere druk- en trekkracht uitoefenen op het aangedane lichaamsdeel. Voorbeelden hiervan zijn op de voorvoet staan na een enkelbreuk, een halve squat of kniebuiging maken na een beenbreuk, of op een tafel leunen met je armen na een armbreuk.

Het verbeteren van je lenigheid

Door zwelling en gewrichtsstijfheid in het aangedane lichaamsdeel verminderd je lenigheid. Een eerste doel is het herstellen van je lenigheid. Dit wordt bereikt door het uitvoeren van "onbelaste oefeningen", waarbij er tijdens de oefening geen druk wordt uitgeoefend op het aangedane lichaamsdeel. Beweeg bijvoorbeeld bij een gebroken pols de hand op en neer of strek en buig je arm bij een gebroken elleboog. Onbelaste oefeningen zijn over het algemeen veilig om uit te voeren en dienen meerdere keren per dag te worden herhaald.

Op den duur mag er meer druk uitgevoerd worden op het aangedane lichaamsdeel en mogen "belaste oefeningen" uitgevoerd worden, waarbij wél druk wordt uitgeoefend op het aangedane lichaamsdeel. Het wordt in deze fase extra belangrijk om goed naar je lichaam te luisteren. Een stijf gevoel en vermoeidheid zijn normale symptomen na oefeningen. Waarschuwingssignalen dat de oefeningen te belastend zijn, zijn onder andere stekende of scherpe pijn, toename van zwelling en warmte in het aangedane lichaamsdeel na de oefeningen, of meer pijn in rust en nachtelijke pijn.

Het versterken van nieuw botweefsel

Door de fractuur en de daaropvolgende rust- en immobilisatieperiode is botweefsel dunner en zwakker geworden. Tijdens de genezing wordt wel nieuw botweefsel geproduceerd, maar dit weefsel is nog niet sterk genoeg om de dagelijkse krachten volledig op te vangen. Door het geleidelijk oppakken van dagelijkse activiteiten en het uitvoeren van licht belastende oefeningen, krijgt je lichaam de signalen die het nodig heeft om nieuw botweefsel op de juiste manier aan te maken. Bewegingen en oefeningen geven je lichaam informatie over hoe het nieuwe botweefsel moet worden aangelegd, bijvoorbeeld door de richting van de aanleg van het botweefsel loodrecht op de fysieke belasting te plaatsen.

Het is daarom belangrijk om oefeningen in verschillende richtingen uit te voeren, zoals voorwaarts en achterwaarts, zijwaarts, van boven naar beneden, en op den duur ook met een draai- of rotatiecomponent. Dit zorgt ervoor dat het lichaam de juiste informatie ontvangt om in alle richtingen  botweefsel aan te leggen, waardoor het nieuwe botweefsel in diverse situaties bestand is tegen belastingen.

In het begin van de revalidatie dienen dergelijke oefeningen uitgevoerd te worden met een lichte intensiteit. In het begin heeft het lichaam nog geen zware en intensieve prikkels nodig om sterker te worden. Dat zal pas noodzakelijk zijn in de latere fase van de revalidatie.

Je fysiotherapeut neemt met je door welke oefeningen in jouw situatie geschikt zijn.


De terugkeer naar werk, sport en hobby's

Na de eerste fase van het opnieuw opbouwen van je fysieke belastbaarheid ben je in staat om thuis zelfstandig te functioneren. Echter, activiteiten zoals sporten, (zware) arbeid, of intensieve hobby's kunnen nog steeds beperkt zijn. Om deze activiteiten weer volledig te kunnen uitvoeren, is het belangrijk om je volledige fysieke belastbaarheid terug te winnen.

Hoelang dit proces zal duren, hangt af van de ernst van de fractuur, de snelheid van genezing, je therapietrouw, en je persoonlijke doelen. Zoals eerder vermeld, kan het herstel tot het punt waarop je je weer volledig jezelf voelt soms langer dan een jaar duren. In deze langdurige periode is het cruciaal om de leefstijladviezen en oefeningen consequent vol te houden. Dit vergt discipline en inzet, maar op de lange termijn zal dit zijn vruchten afwerpen.

Steeds zwaarder trainen...

Het is belangrijk om het aangedane lichaamsdeel bloot te stellen aan zwaardere fysieke prikkels. Je lichaam heeft steeds sterkere signalen nodig om je spieren verder te versterken. Dit betekent echter niet dat je altijd zeer intensief moet trainen. Wel is het noodzakelijk om geleidelijk de intensiteit van je oefeningen op te voeren. Voorbeelden hiervan zijn: het wekelijks, of om de week, verhogen van het trainingsgewicht bij een fitnessapparaat met 1,25-2,5 kg. Of het wekelijks toevoegen van één herhaling per set van een oefening. Bijvoorbeeld: waar je eerder 4 sets van 10 herhalingen bij een squat uitvoerde, werk je nu geleidelijk toe naar 4x11, 4x12, 4x13, enzovoort.

Zwaarder trainen bij botbreuk herstel

...En volhouden

Naarmate de tijd verstrijkt, zullen de trainingen zwaarder worden. In de praktijk zien wij dat patiënten die graag sporten en bewegen veel voldoening halen uit deze fase van revalidatie. De afgelopen maanden hebben zij fysieke activiteit gemist, wat nu deels kan worden ingehaald. Voor degenen die minder enthousiast zijn over sport en beweging ligt een afname in therapietrouwheid op de loer. Het is belangrijk om te beseffen dat deze periode nog steeds van cruciaal belang is voor een optimaal herstel van botbreuken.

Een ander belangrijk aspect is dat je lichaam, door de blootstelling aan zwaardere fysieke prikkels, nog steeds de juiste voeding nodig heeft om goed te kunnen herstellen. Voldoende eiwitten, calcium en vitamine D blijven van groot belang, net als andere leefstijlfactoren zoals voldoende slaap.

Je fysiotherapeut zal je blijven begeleiden totdat je jouw sport, zware fysieke arbeid, of hobby weer veilig kunt oppakken. Vaak wordt op dat moment de fysiotherapie beëindigd. Het volledig op niveau komen in je sport gebeurt meestal zelfstandig, zonder verdere begeleiding. De fysiotherapeut zal inschatten of je in staat bent om dit zelfstandig te bereiken en in overleg met jou bepalen wanneer de fysiotherapie kan worden afgerond.

Wat moet je weer kunnen?

Het moment waarop je je sport of hobby weer kunt hervatten, hangt af van de fysieke status en functies van het aangedane lichaamsdeel en de rest van je lichaam. Het is belangrijk dat je een bijna volledig herstel hebt bereikt van de lenigheid (Range of Motion) van de betrokken gewrichten.

Daarnaast moet je krachtniveau bijna gelijk zijn aan dat van de niet-aangedane zijde; minimaal 90% van de kracht van de gezonde zijde. Stel dat je rechterbeen 50 kilogram kan wegdrukken op een leg press voor 5 herhalingen, dan zou je herstelde linkerbeen minstens 45 kilogram moeten kunnen wegdrukken voor hetzelfde aantal herhalingen. Ook je coördinatie, balans en stabiliteit moeten vergelijkbaar zijn met die van de niet-aangedane zijde.

Je fysiotherapeut zal je begeleiden om ervoor te zorgen dat je fysieke status en functies zoveel mogelijk worden hersteld. Volg het advies van je fysiotherapeut wanneer je weer rustig aan met trainingen kunt beginnen. Start altijd met enkele trainingen voordat je een volledige wedstrijd of intensieve sessie doet. Blijf goed naar je lichaam luisteren. Als je voelt dat je er fysiek nog niet klaar voor bent, neem dan de tijd om je fysieke belastbaarheid verder op te bouwen.

Het kan ook zijn dat je er mentaal nog niet klaar voor bent. Het is mogelijk dat je angst ontwikkelt voor de bewegingen of activiteiten die de fractuur hebben veroorzaakt. Een geleidelijke opbouw met kleine stappen kan je helpen om het vertrouwen terug te winnen en de activiteit langzaam maar zeker weer op te pakken.

E-book “Botbreuk herstel”

Het volledige e-book “Botbreuk herstel” is gebaseerd op 21 wetenschappelijke bronnen, geschreven in heldere patiëntentaal. Ben je benieuwd naar meer waardevolle informatie en tips om jouw herstel nog effectiever te maken en te optimaliseren? Neem dan een kijkje bij dit e-book.

✅ Alle informatie voor jouw revalidatie
✅ Onderbouwde adviezen in heldere taal
✅ Praktische leefstijl tips voor effectief herstel

Bekijk e-book


Bronvermelding

Overige e-books:

Op zoek naar e-books over een specifiek soort botbreuk? Misschien vind je hier wat je zoekt: